Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”

Jezioro Szmaragdowe

Na terenie Parku Leśnego Zdroje znajduje się jezioro Szmaragdowe. Jest to dawne wyrobisko kredy, eksploatowane przez fabrykę założoną w 1862 roku przez Toepffera i Grawitza. Stąd ich cementownia ,,Stern” czerpała surowiec w postaci kredy. Skały wydobywane były ręcznie ze względu na łatwość odłupywania, a następnie ładowane na wagoniki kolejki i transportowane systemem torowisk. Droga wiodła w dół, więc transport odbywał się z łatwością. Sączące się wody gruntowe były na bieżąco odpompowywane.

Park ozdabiają 63 gatunki roślin chronionych oraz gatunki rzadkie, reprezentujące elementy górskie, atlantyckie i kserotermiczne. Tereny najcenniejsze zabezpieczono w rezerwatach przyrody (469,39 ha):

  1. „Buczynowe Wąwozy” im. prof. Floriana Cielińskiego,
  2. „Bukowe Zdroje” im. prof. Tadeusza Dominika,
  3. „Kołowskie Parowy” im. Józefa Lewandowskiego,
  4. „Trawiasta Buczyna” im. prof. Stefana Kownasa,
  5. „Źródliskowa Buczyna” im. Jerzego Jackowskiego,
  6. „Zdroje„,
  7. „Osetno„.

Na terenie Parku znajdują się następujące głazy:

  1. Głaz Krajoznawców – największy z głazów narzutowych, obwód: 17,5 m, wysokość: 2,7 m,
  • Szwedzki Kamień – obwód: 9,7 m, wysokość: 1,8 m,
  • Kamień Serce – obwód: 13,5 m, wysokość: 1,5 m, nazywany też Młyńskim Kołem,
  • Głaz Grońskiego – obwód: 12,2 m, wysokość: 1,4 m, z tablicą upamiętniającą Stanisława Grońskiego (czołowego alpinistę polskiego, krajoznawcę, pioniera turystyki ziemi szczecińskiej).

    Na terenie Parku znajdują się następujące pomniki przyrody:

    1. „Święty Otton” – lipa rosnąca na placu przykościelnym w Płoni, wg legendy zasadzona w 1124 roku podczas misji biskupa Ottona z Bambergu,
    2. „Dęby Krzywoustego” – dwa dęby rosnące w Klęskowie mające wg legendy pamiętać rok 1121, kiedy to na polach pomiędzy Klęskowem a Zdunowem Bolesław Krzywousty rozgromił wojska pomorskie.

    Na terenie Parku znajdują się następujące zespoły przyrodniczo-krajobrazowe:

    1. „Jezierzyce”,
    2. „Park leśny w Strudze”.

    Na terenie Parku znajdują się następujące użytki ekologiczne:

    1. – Zgniły Grzyb – na pow. 50,25 ha ochronie podlega jezioro z przylegającymi fragmentami szuwarów, łozowisk, łąk i lasów będących będących miejscem rozmnażania się, żerowania i odpoczynku rzadkich gatunków ssaków i ptaków.

    Szlaki turystyczne przebiegające przez obszar Parku:

    Przez teren Parku i otuliny przebiega 20 szlaków turystycznych o łącznej długości ok. 140 km, prowadzących przez najciekawsze fragmenty puszczańskiego krajobrazu, zaś ośrodki wypoczynkowe nad jeziorami: Glinna i Binowski umożliwiają pełną rekreację wodno-plażową.

    Ponadto warto odwiedzić w okolicy:

    1. Kołbacz – zespół obiektów dawnego opactwa cysterskiego,
    2. Binowo – pole golfowe Binowo Park,
    3. Glinna – Ogród Dendrologiczny oraz cmentarzysko kurhanowe.

    Walory kulturowe

    1. Kompleks zabytków w Kołbaczu z jednymi z najcenniejszych obiektów na Pomorzu Zachodnim (bazylika późnoromańska z XIII w., murowana stodoła gotycka z XIII w., baszta więzienna).
    2. Cmentarzysko kurhanowe – Glinna. Szczątki olbrzymiego cmentarzyska kurhanowego pochodzącego ze środkowego okresu brązu (1 200–100 lat p.n.e.) w lesie Budy (oddz. 66 Leśnictwa Glinna w rezerwacie „Trawiasta Buczyna"). Obejmowało ono około 150 mogił kamiennych. Każda mogiła zawierała jedną lub kilka skrzyń kamiennych nakrytych płaszczem kamiennym i otoczonych kamiennym kręgiem. Od połowy XIX w. cmentarzysko było niszczone na skutek wydobywania kamieni. Do dziś zachowało się pięć kurhanów słabo widocznych pod warstwą darniny i ściółki. Liczne znaleziska pochodzące z tego cmentarzyska znajdują się w Muzeum Narodowym w Szczecinie.
    3. Sztuczna Grota – Zdroje – w Parku Leśnym Zdroje, zbudowana z betonu przed 1880 rokiem na wzór naturalnych jaskiń występujących w skałach wapiennych. Miała stalaktyty i stalagmity a na ścianach posiadała liczne, odtworzone utwory naciekowe. Zdewastowana po zakończeniu wojny. Przed wejściem stoi łuk o rozpiętości około 30 m, zbudowany w 1880 r. Przed nim (dalej od groty) stał drugi podobny łuk, zbudowany w 1889 r. a rozebrany w czasie odbudowy groty.
    4. Zachodni fragment autostrady z Berlina przez Szczecin, Elbląg do Królewca. Droga międzynarodowa przebiegająca zachodnim i północnym skrajem Szczecińskiego Parku Krajobrazowego – Puszczy Bukowej. Odrzucenie prowokacyjnego żądania zgody na przeprowadzenie tej autostrady przez terytorium Polski było jednym z formalnych pretekstów hitlerowskiej napaści na Polskę w 1939 r. Połączenie między Berlinem i Szczecinem oddano do eksploatacji w 1936 r. Na dalszych odcinkach, sięgających po Szczecinek i Bytów, prowadzono prace do 1943 r., przede wszystkim wspólnymi siłami jeńców wojennych i robotników przymusowych przywiezionych z Polski i innych krajów okupowanych przez Niemców. Na trasie autostrady znajduje się robiący duże wrażenie wiadukt w Szczecinie-Klęskowie. Wiadukt ten przerzucony jest przez dolinę Rudzianki i składa się z dwóch oddzielnych konstrukcji nośnych (każda dla jednego kierunku jazdy), wspartych na prostopadłościennych, wysmukłych filarach kilkunastometrowej wysokości. Rozpiętość wiaduktu wynosi 151 m.
    5. Maszty ośrodka radiowo-telewizyjnego w Kołowie – ustawione na płaskim wierzchołku wzgórza Lisica w centralnej części Parku. Pierwotnie stała tam wieża spadochronowa. Około 1930 roku przebudowano ją na wieżę widokową o wysokości 36 m. Na jej miejscu w 1968 roku ekipa specjalistów z Mostostalu Zabrze zamontowała 228-metrowy maszt. Obecnie stoją tam dwa maszty antenowe o wysokościach 245 m npt i 75 m npt oddalone od siebie o 30 m.
    6. Szwedzki Młyn – Pozostałości i ślady fundamentów oraz szczątkowe partie murów dawnego młyna pełniącego w przeszłości różne funkcje (młyn zbożowy, młyn prochowy, restauracja) w Leśnictwie Klęskowo; obok znajduje się cmentarzyk ewangelicki.
    7. Kościół w Binowie pod wezwaniem Św. Maksymiliana Marii Kolbego, gotycki, z kwadr granitowych, z XIV w. ; w XV i XVI w. posiadał słynący cudami obraz Matki Boskiej, do którego odbywano liczne pielgrzymki; kościół zniszczony w 1945 r. odbudowano w 1979–80, z nową wieżą. Nieczynny cmentarz przykościelny z I połowy XIX w.
    8. Kościół w Dobropolu Gryfińskim pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża, granitowy, neogotycki, 1862–63; nieczynny cmentarz przykościelny.
    9. Kościół w Kołowie – neogotycki, murowany z wmurowanymi trzema tablicami nagrobnymi, m.in. dużej wartości artystycznej płyta opata kołbackiego Jana Jordani, zmarłego w 1395 roku; nieczynny cmentarz przykościelny.
    10. Ruiny kościoła w Chlebowie – gotycki, ceglany z XIV w., z dobudówką kamienną. Zniszczony w czasie walk w 1945 r., w latach 1967–68 zabezpieczony jako trwała ruina. W 1997 r. rozpoczęto prace renowacyjne. Obecnie odbudowana została cała bryła kościoła razem z drewnianą wieżą.

    Grodziska:

    1. Wczesnośredniowieczne grodzisko podkowiaste Zgniły Grzyb – na południe od jez. Zgniły Grzyb, sztucznie umocnione z trzech stron, a z czwartej przylegające do jeziora Zgniły Grzyb.
    2. Wczesnośredniowieczne grodzisko stożkowate – nad jeziorem Glinna.
    3. Wielkie Grodzisko w Kołbaczu – pierścieniowate, otoczone wokół dobrze zachowanymi wałami i fosą;
    4. Małe Grodzisko w Kołbaczu – grodzisko stożkowate pomiędzy jeziorami Zaborsko i Płonno.
    5. Siedlin – grodzisko pierścieniowate na górze Chojna w Puszczy Bukowej. Historyczne założenia przestrzenne wsi:
    6. owalnice: w Chlebowie, Dobropolu Gryfińskim, Kartnie, Kołowie, Płoni (ul. Klonowa; w granicach Szczecina) i Żelisławcu;
    7. wieś placowa w Binowie – część wschodnia;
    8. okolnica w Rekowie;
    9. ulicówka w Jezierzycach.
    10. Lwia Paszcza – pod tą nazwą znane są dwa źródła obudowane niegdyś i opatrzone żeliwnym odlewem lwiej paszczy, z której wypływała woda. W obu wypadkach odlewy nie dotrwały do dziś. Jedno ze źródeł znajduje się w dolinie Kłobuckiego Potoku w Leśnictwie Osetno (tzw. Źródło Dobropolskie), drugie w dolinie Lisiego Potoku w leśnictwie Śmierdnica (tzw. Źródło Gene).
    11. Źródło Worpickiego (Ciurkadełko) – obudowane na przełomie XIX i XX wieku źródło typu „reokren”. Dawniej murowane i rzeźbione spiętrzenie zostało w ostatnich latach „unaturalnione” po zwaleniu się potężnego buka. Źródło znajduje się w rezerwacie „Bukowe Zdroje”. Podobnie obudowane jest jedno ze źródeł Ponikwy.
    12. Pomnik Carla Ludwiga Gene – wybudowany w 1891 r. w Leśnictwie Śmierdnica pomnik dawnego nadleśniczego ze Śmierdnicy, Francuza z pochodzenia, który między innymi przyczynił się do powstania Ogrodu dendrologicznego w Glinnej.
    13. Grób kapitana Konstantego Kitajewa – „Nukus” – grób z przybitą potężnymi gwoździami do sosny tablicą, ponoć z 1944 roku – oddział 294 d Leśnictwa Podjuchy.
    14. Wzgórze Zameczna Góra – w Leśnictwie Śmierdnica – na jego wierzchołku do ok. 1980 r. zalegały ceglane pozostałości dawnego zamku lub wg innych źródeł wieży mieszkalnej i obronnej średniowiecznych rycerzy-rabusiów.

  • Prawa autorskie zastrzeżone nie gnugpl or CC0. Strona wykonana przez Andrzeja Szablewskiego kl. IIITI.Copyright Września 2018r